Warmtepomp bij renovatie, is dat mogelijk?

In de meeste huizen van vóór de jaren ’80 is er een centrale verwarmingsinstallatie op gas of stookolie aanwezig die werkt op zeer hoge temperaturen. Is het op een koude winterdag bijvoorbeeld -10°C, dan kon een oud type stookketel het water voor de radiatoren tot wel 90°C verwarmen om het binnen in huis warm te krijgen. Vanaf de jaren ’80 werden woningen beter geïsoleerd en verlaagde de zogeheten “aanvoertemperatuur” voor de verwarming naar 80°C. Daarom wordt het vermogen van radiatoren meestal opgegeven bij een aanvoertemperatuur van 80°C. Met de komst van de hoogrendementsketel zakte de benodigde aanvoertemperatuur voor verwarming met radiatoren verder naar zo’n 60°C à 70°C. Voorwaarde daarbij is wel dat de radiatoren bij die lagere temperatuur nog genoeg warmte afgeven. Nog later werd steeds vaker vloerverwarming toegepast, die op 30°C à 40°C werkt.

Bij een warmtepomp gaat de aanvoertemperatuur nog verder omlaag dan bij de HR-gasketels. Een warmtepomp verwarmt uw huis heel comfortabel met een aanvoertemperatuur van circa 55°C. Voor een optimaal rendement (de zogeheten COP) en dus een laag verbruik, is een aanvoertemperatuur van maximaal 45°C of (liever nog) 35°C echter een stuk gunstiger. Vloerverwarming functioneert met dergelijke aanvoertemperaturen uitstekend en is dus bij uitstek geschikt voor verwarming met een warmtepomp.

Is uw verwarmingsinstallatie niet geschikt voor een lage aanvoertemperatuur? Dan is een grondige renovatie de ideale gelegenheid om ze aan te passen. Denk bijvoorbeeld aan het vervangen van (een aantal van) uw bestaande radiatoren door zeer grote of lagetemperatuurradiatoren, die met een lagere aanvoertemperatuur voldoende warmte leveren, of aan het leggen van vloerverwarming.

Vloerverwarming: hoofdverwarming of bijverwarming?

Niet iedere vloerverwarming is hetzelfde. Liggen de vloerverwarmingsbuizen dicht bij elkaar, dan kan de vloer voldoende warmte afgeven om een ruimte zelfstandig te verwarmen, dus zonder radiatoren. In zo’n geval werkt de vloerverwarming als ‘hoofdverwarming’. Dit type vloerverwarming is zonder meer geschikt voor een warmtepomp. Het antwoord op de vraag ‘gas of warmtepomp bij renovatie’ ligt dan voor de hand.

Liggen de verwarmingsbuizen wat verder uit elkaar, dan geeft de vloer minder warmte af en heeft u toch nog een paar (kleine) radiatoren nodig om de ruimte goed op temperatuur te krijgen. De vloerverwarming werkt dan als ‘bijverwarming’ en is vooral bedoeld om de vloer behaaglijk te laten aanvoelen. Vloerverwarming als bijverwarming heeft echter onvoldoende capaciteit om een ruimte zelfstandig te verwarmen. Op zich is dit type vloerverwarming ook geschikt voor een warmtepomp, maar u heeft dus wel nog enkele radiatoren nodig voor extra verwarmingscapaciteit, net als bij een verwarmingsinstallatie met een stookketel. Daarnaast moet u de aanwezige radiatoren misschien vervangen door grotere om het warm genoeg te krijgen. Een vakkundige installateur kan u hierover meer vertellen en u helpen bij uw keuze tussen gas of warmtepomp bij renovatie.

Werden eerder al energiebesparende ingrepen uitgevoerd in uw huis, zoals spouwmuurisolatie en/of isolerende beglazing? Dan is het warmteverlies lager dan dat waarop de verwarmingsinstallatie ooit berekend werd. In dat geval zijn de radiatoren in principe ‘overgedimensioneerd’ geworden: ze kunnen meer warmte afgeven dan eigenlijk nodig. Dan moet u ze waarschijnlijk niet allemaal vervangen als u een warmtepomp laat plaatsen.

Het woord ‘overgedimensioneerd’ heeft misschien wat extra uitleg nodig. Bij het ontwerp van uw woning werd per ruimte berekend hoe groot de radiator moet zijn om met de aanvoertemperatuur (bijvoorbeeld 80°C) de ruimte voldoende te kunnen verwarmen als het ’s winters -10°C is. Is uw huis in de loop van de tijd beter geïsoleerd (bijvoorbeeld door het vervangen van enkel glas door isolerende beglazing of door het aanbrengen van spouwmuurisolatie), dan moet de radiator minder warmte afgeven om de ruimte even warm te krijgen als voordien. Dan is de radiator dus in feite ‘te groot’ voor zijn taak, dat noemen we ‘overgedimensioneerd’. Dit is trouwens geen probleem: door de radiatorkraan wat meer dicht te zetten, wordt het niet te warm in de ruimte waar hij hangt, en een thermostatische radiatorkraan zorgt vanzelf dat het niet te warm wordt. Het handige hieraan is dat de aanvoertemperatuur van de verwarmingsinstallatie verlaagd kan worden, naar bijvoorbeeld 55°C of 65°C. Een radiator heeft namelijk ‘van nature’ de eigenschap om minder warmte te leveren bij een lagere aanvoertemperatuur.

Overgedimensioneerde radiatoren zijn vooral bruikbaar als u vloerverwarming heeft in de leefruimte, en radiatoren in de overige kamers. U kunt dan voor zowel de vloerverwarming als voor de radiatoren een lagere verwarmingstemperatuur leveren dan gebruikelijk was met de stookketel. Ook bij een hybride installatie is dit erg nuttig, waar de ketel samenwerkt met de warmtepomp. Renovatie is dan ook een typische situatie voor zo’n installatie.

Een warmtepomp verbruikt het minste bij een lage aanvoertemperatuur, van zo’n 35 à 40°C. Met deze temperatuur kunnen zelfs overgedimensioneerde radiatoren soms niet voldoende warmte afleveren. Dan moet er iets meer aangepast worden aan het verwarmingssysteem. Denk aan een accessoire voor radiatoren met een kleine ventilator. Bevestigt u dit accessoire onder een bestaande radiator, dan geeft deze meer warmte af en kan de aanvoertemperatuur nog lager zijn. Het is natuurlijk wel de vraag of zo’n accessoire op de aanwezige radiatoren past. Denk in deze situatie ook aan vloerverwarming, lagetemperatuurconvectoren (met of zonder ventilatoren), lagetemperatuurradiatoren of zeer grote radiatoren (ook zonder ventilatoren).

Bij een geplande verbouwing zijn deze werkzaamheden natuurlijk gemakkelijker te overwegen dan in een afgewerkt huis. U raadpleegt best een vakman voordat u actie onderneemt. Vloerverwarming is trouwens niet alleen gunstig voor uw warmtepomp, een nieuwe giet- of tegelvloer met vloerverwarming voelt ook een stuk comfortabeler aan.

Overweeg bij uw verbouwing meteen om uw huis goed te isoleren. De meeste mensen denken hierbij vooral aan spouwmuurisolatie en isolerende beglazing. Maar het is ook goed mogelijk en interessant om meteen bij het begin van de verbouwing het dak en de vloer of kruipkelder te isoleren. Zelfs als u niet direct een warmtepomp wilt aanschaffen, is het een goed idee uw woning er toch al op voor te bereiden.

Het plaatsen van een warmtepomp

Staat uw huis door een grondige renovatie of verbouwing toch al op z’n kop? Heeft u net een nieuw huis gekocht dat nog afgewerkt moet worden? En is de verwarmingsketel bovendien aan vervanging toe? Dan zijn de omstandigheden ideaal voor het plaatsen van een warmtepomp. Bij renovatie kunt u vrij eenvoudig nieuwe leidingen aanleggen en wegwerken en eventueel de schouw en schoorsteen laten verwijderen.

De financiële kant van het verhaal

Tot zover de technische aspecten. Maar laten we ook de financiële kant van het verhaal niet vergeten. Een renovatie of verbouwing kost u meestal heel wat geld, en misschien laat uw budget het niet toe om alles tegelijk aan te pakken. Gelukkig helpt de overheid een handje mee, met de energiepremie op warmtepompen. Die kan in Vlaanderen oplopen tot 9600 euro! Ook zijn er vanuit de Vlaamse overheid incentieven om verduurzamingen te stimuleren, zoals een EPC premie. Soms kunt u ook via de gemeente of provincie genieten van een gunstige financiering of van een warmtepompsubsidie voor het verduurzamen van uw woning. Op de website www.premiezoeker.be kunt u bekijken of u in aanmerking komt voor bepaalde premies.