Warmtepompvermogen correct berekenen - dit moet u zeker weten

Bij de selectie van een warmtepomp is het belangrijk om het vermogen te kiezen dat precies past bij uw woning. Een te krachtige warmtepomp kost u meer geld dan nodig is, terwijl een warmtepomp met een te klein vermogen of te klein afgiftesysteem onvoldoende warmte geeft wanneer het buiten echt koud is. Omdat bij het selecteren van een warmtepomp meer aandachtspunten een rol spelen dan alleen het vermogen, zal een deskundige installateur in zijn advies altijd uitgaan van het totaalplaatje. Voor een eerste oriëntatie geeft onderstaande uitleg echter de nodige informatie over het benodigde vermogen van uw warmtepomp.

Wat is vermogen eigenlijk?

Het vermogen van warmtepompen, of van andere toestellen, is de energie die ze op een bepaald moment gebruiken. We duiden dit in technische termen aan in ‘joule per seconde’ of in ‘watt’. Eén watt is gelijk aan één joule per seconde. De aanduiding watt (W) gebruiken we voor kleinere verbruikers, zoals een lamp van 40 W. Omdat warmtepompen meer vermogen leveren (5 tot 10 kW is gebruikelijk), wordt het vermogen niet in watt weergegeven, maar in kilowatt (kW). Eén kilowatt is gelijk aan duizend watt. Als een toestel 1 kW vermogen levert gedurende 1 uur, dan spreken we over 1 kilowattuur of kWh (kWh = kW x uur). Dat is handig om weten, want de hoeveelheid warmte of elektrische energie wordt doorgaans uitgedrukt in kWh.

Verbruikt vermogen en geleverd vermogen

Het is bij warmtepompen belangrijk om onderscheid te maken tussen het verbruikte warmtepompvermogen en het geleverde vermogen:

  • Verbruikt vermogen = de hoeveelheid elektriciteit die de warmtepomp verbruikt.
  • Geleverd vermogen = de hoeveel warmte die de warmtepomp levert.

Stel: een warmtepomp heeft een rendement (of ‘COP’) van 5. Dat betekent in de praktijk dat ze 4 kW aan warmte-energie onttrekt aan de omgeving (de bron) en 1 kW aan elektrische energie verbruikt voor de werking van de compressor, het ‘hart van de warmtepomp’. De elektrische energie die de compressor verbruikt, levert extra warmte op. Uiteindelijk levert de warmtepomp 5 kW aan warmte in de woning, met 1 kW elektriciteit en 4 kW gratis energie uit de omgeving.

Het rendement van de warmtepomp wordt uitgedrukt in ‘COP’. Dit getal geeft de verhouding tussen het geleverde verwarmingsvermogen en het verbruikte elektrisch vermogen aan. Levert een warmtepomp, zoals in bovenstaand voorbeeld, 5 kW aan warmte met behulp van 1 kW elektrische energie, dan is de COP 5/1 = 5.

U ziet hier direct het grote voordeel van een warmtepomp ten opzichte van elektrische verwarming. Een warmtepomp haalt het benodigde vermogen grotendeels uit een duurzame bron en heeft hierdoor een hoge COP. Elektrische verwarming, zoals een infraroodstraler, heeft een COP van 1: er gaat 1 kW aan elektrische energie in en er komt 1 kW aan warmte uit. Een warmtepomp is dus veel voordeliger!

In 4 stappen het benodigde vermogen van warmtepompen berekenen

1. Benodigd vermogen voor verwarming

In België houden we bij het berekenen van het benodigde warmtepompvermogen rekening met een buitentemperatuur van ongeveer -10 ºC. Dat is min of meer de laagste temperatuur die we hier tijdens een barre winter op de thermometer zien. Hoewel het niet veel voorkomt, moet u woning natuurlijk ook in extreem koude winters voldoende verwarmd kunnen worden.

Heeft u een nieuwbouwwoning, dan zijn alle details met betrekking tot isolatie, bouwmaterialen en technieken bekend. Hierdoor kan het benodigde warmtepompvermogen nauwkeurig berekend worden. De isolatiewaarde van uw woning bepaalt het zogeheten ‘transmissieverlies’, het verlies aan warmte doorheen de bouwschil. De warmte die verloren gaat door het ventileren heet ‘ventilatieverlies’. Opgeteld bepalen deze twee waarden het benodigde vermogen. In het verleden werd bij een cv-installatie ook rekening gehouden met ‘nachtverlaging’. Bij minder goed geïsoleerde woningen was het nuttig de woning ’s nachts een beetje minder op te warmen om het warmteverlies te beperken. Bij goed geïsoleerde huizen is dat minder van belang en bij woningen met een zogeheten ‘traag werkend cv-systeem’ zoals vloerverwarming kan het zelfs niet meer. Dat is gunstig voor het maximaal benodigde vermogen van warmtepompen. Bij bestaande woningen is het meestal wat lastiger om het maximaal benodigde warmtepompvermogen te bepalen. Het is in elk geval belangrijk om voldoende aandacht te besteden aan de aanwezige isolatie en de isolatie zoveel mogelijk te optimaliseren.

Ruimteverwarming is bepalend

Het vermogen van warmtepompen wordt vooral bepaald op basis van de verwarmingsbehoefte en niet zozeer volgens de warmwaterbehoefte, ook al is voor het warm water een hogere temperatuur nodig. Dit heeft verschillende redenen:

  • Voor het opwarmen van het water in het boilervat is maar een klein deel van het warmtepompvermogen nodig.
  • De voorraad warm water in het boilervat kan als het nodig is ook ‘op het gemak’ opgewarmd worden, als de warmtepomp even niet werkt voor de centrale verwarming.
  • Soms wordt voor het verwarmen van sanitair water gekozen voor een aparte warmtepompboiler.
  • Omdat een bepaald type warmtepomp maar in een aantal vaste vermogens beschikbaar is, is er meestal wel wat vermogen over voor de waterverwarming.

Omdat het maar zelden voorkomt dat het buiten -10ºC is, heeft de warmtepomp het overgrote deel van het jaar vermogen over. Het relatief kleine beetje extra benodigde vermogen voor het maken van sanitair warm water wordt daarom niet meegenomen in de bepaling van het totale vermogen van warmtepompen.

2. Afgiftesysteem en de benodigde temperaturen

Om het verwarmingsvermogen van de warmtepomp over te dragen naar uw woning, heeft u een afgiftesysteem nodig voor de verwarming en een boilervat om warm water te maken. Het afgiftesysteem voor centrale verwarming kan bestaan uit vloerverwarming, radiatoren, convectoren of een combinatie.

Het vermogen van deze componenten is onder andere afhankelijk van de temperatuur van het verwarmingswater of de ‘aanvoertemperatuur’, van de hoeveelheid water die door de installatie stroomt en van verschillende andere technische eigenschappen. Bij radiatoren wordt het vermogen bijvoorbeeld bij een bepaalde aanvoer- en retourtemperatuur opgegeven, terwijl bij vloerverwarming het afgiftevermogen per m2 wordt berekend, vooral op basis van de tussenafstand van de buizen en de aanvoertemperatuur. Omdat het vermogen van de genoemde componenten lager is als de temperatuur van het verwarmingswater lager is, moet men rekening houden met de temperaturen waarmee de installatie in de praktijk gaat functioneren.

Telt u de vermogens van alle aanwezige componenten in het afgiftesysteem bij elkaar op, dan weet u hoeveel vermogen het afgiftesysteem maximaal kan leveren om uw woning te verwarmen. Het spreekt voor zich dat de uitkomst minimaal overeen moet komen met het berekende benodigde verwarmingsvermogen voor uw woning bij een buitentemperatuur van -10°C.

3. All-electric of hybride?

Nieuwbouwwoningen worden meestal voorzien van een all-electric warmtepompinstallatie. Bij een bestaande woning kunt u echter ook kiezen voor een hybride warmtepompinstallatie. In dat geval werkt de warmtepomp samen met een verwarmingsketel op stookolie of gas. Meestal wordt de stookketel dan alleen gebruikt voor het bereiden van warm water en voor het leveren van extra verwarmingsvermogen als het buiten extreem koud is. Het toegepaste warmtepompvermogen is dan niet zo groot, bijvoorbeeld 2 tot 3 kW. Het nadeel is wel dat u bij de keuze voor zo’n klein vermogen warmtepomp voor altijd ‘vastzit’ aan de stookketel omdat de warmtepomp alleen niet in staat is om uw woning het hele jaar door comfortabel te verwarmen.

Bereid u voor op de toekomst

Het is daarom zeker het overwegen waard om een stappenplan voor de toekomst te maken. Kiest u bijvoorbeeld voor een lucht/water warmtepomp met een vermogen van 5 of 6 kW, dan kunt u ze in eerste instantie als hybride warmtepomp inzetten (al is ze daar dan eigenlijk iets te ‘zwaar’ voor). Gaat u uw woning dan op termijn bijvoorbeeld beter isoleren, dan kunt u de stookketel wegdoen en kunt uw warmtepomp de taak alleen aan. De meeste warmtepompen zijn bovendien standaard geschikt om een boilervat op te warmen, zodat ook de overstap voor waterverwarming eenvoudig is.

4. Soort warmtepomp

We onderscheiden drie soorten warmtepompen:

Bij elke soort warmtepomp heeft u keuze uit diverse uitvoeringen en verschillende vermogens. Zodra bekend is wat het benodigde vermogen voor jouw woning is, kunt u een passende warmtepomp kiezen. Bij de uiteindelijke keuze spelen naast het vermogen natuurlijk ook de verschillende eigenschappen van de diverse soorten warmtepompen een rol.

Het voordeel van modulerend vermogen

Warmtepompen waren in het verleden meestal van het ‘aan/uit’-type, maar de modernste warmtepompen kunnen ook ‘moduleren’ met hun vermogen. Warmtepompen met deze eigenschap kunnen hun vermogen beperken en het perfect aan de verwarmingsbehoefte van uw woning aanpassen. Dat is handig, want vooral in het voor- en najaar heeft u het maximale warmtepompvermogen helemaal niet nodig. De kracht van een modulerende warmtepomp zit dan ook vooral in het langdurig leveren van een gelijkmatige hoeveelheid energie, zonder telkens aan en uit te schakelen en met piekvermogens te werken. Dit is gunstig voor de levensduur van uw warmtepomp en met het toekomstig capaciteitstarief ook voor uw energiefactuur. Daarnaast beperkt het moduleren de nood aan extra buffercapaciteit in de verwarmingsinstallatie. We zien uit metingen dat modulerende systemen een rendement hebben dat tot 30% hoger ligt dan niet modulerende varianten.

Het aansluitvermogen van uw meterkast

Een ander aandachtspunt verbonden aan het vermogen van warmtepompen is het maximale aansluitvermogen van de meterkast in uw woning. Meterkasten hebben tegenwoordig zonder meerkost een aansluitvermogen tot 10kVA. Bijvoorbeeld: 1 x 230V 40 A, 3 x 400V 16 A of 3 x 230V 25 A (ampère). Bij het kiezen van het vermogen van uw warmtepomp en andere elektrische verbruikers kunt u best proberen om onder dit maximale aansluitvermogen te blijven. Als u het vermogen van uw aansluiting moet laten verhogen, brengt dat kosten met zich mee.

NIBE voorzien zijn warmtepompen daarom van stroomsensoren, en dat heeft een groot voordeel. Als er op een bepaald moment veel stroom verbruikt wordt (bijvoorbeeld door elektrisch te koken en tegelijkertijd nog een aantal andere apparaten te gebruiken), dan zal de warmtepomp de grens van de maximale stromen meten en daarop anticiperen door zelf even wat minder stroom te gaan gebruiken. Zo zorgt de warmtepomp ervoor dat de maximale stroom de maximale afzekerwaarde niet overschrijdt en dat pieken in het afgenomen vermogen beperkt blijven. Indien het capaciteitstarief van toepassing is kan deze slimme sturing u zelfs kosten besparen.

Elektrisch bijverwarmen

Meestal bevat een warmtepomp een elektrisch element, bijvoorbeeld voor de thermische desinfectie van sanitair warm water op hoge temperatuur. Dit elektrisch element kan ook aanvullende verwarming leveren. Dat is handig op dagen dat het kouder is dan -10°C, maar ook in situaties waarin gekozen is voor een warmtepomp die bij een buitentemperatuur van -10°C nét te weinig vermogen heeft. Aangezien zulke koude dagen niet veel voorkomen, is het extra stroomverbruik voor elektrische bijverwarming in de praktijk verwaarloosbaar.

Een goed advies is belangrijk

Zoals u kon lezen, is het belangrijk om het vermogen van uw warmtepomp goed te berekenen. Een warmtepomp met te weinig vermogen levert niet het gewenste comfort, terwijl een warmtepomp met een te hoog vermogen minder rendabel is. Vertrouw voor een betrouwbare warmtepompvermogensberekening daarom op een goede installateur!

Op de hoogte blijven van duurzaam verwarmen?

Schrijf je nu in voor onze nieuwsbrief en ontvang maandelijks het laatste nieuws omtrent de laatste innovaties op het gebied van duurzaam wonen en andere voor jou interessante onderwerpen. Vul je gegevens hieronder in.

This is not correct
This is not correct
This is not correct

Hartelijk dank voor je registratie.

We hebben je zojuist een mail gestuurd ter bevestiging van je inschrijving. Je ontvangt maandelijks een nieuwsbrief met de meest actuele onderwerpen op het gebied van duurzaam wonen. Je kunt je uiteraard op elk gewenst moment weer uitschrijven via een link in de mail.